Koronavirusun Çinə haradan gəldiyi barədə fərziyyələr getdikcə daha çox artır. Xəstəliyin getdikcə kütləvi yayılması bir çox sual doğurur. Bütün versiyaları mütəxəssislərlə birlikdə elmi baxımdan nəzərdən keçirməyə dəyər.
Publika.az oxucuları koronavirus barədə maraqlı faktlarla tanış edir:
Koronavirus onlarla növə sahib olan böyük bir virus ailəsidir. Adətən heyvanlara yoluxur, lakin bəzən viruslar insanlarda da xəstəlik yarada bilər. İnsanda ilk dəfə koronaviruslardan biri 20-ci əsrin ortalarında tapılıb.
Bir çox koronavirus ətraf mühitdə daim dolaşır və adi soyuqdəymədən daha çox xəstəlik yaratmır. İnsanların 80%-də müəyyən növ koronaviruslara antikorlar var. İstisna edilmir ki, bir çox insan koronavirusu adi soyuqdəymə ilə səhv salaraq artıq yüngül xəstəlik şəklində keçirib.
Bəzi növ koronaviruslar daha ciddi xəstəliklərə səbəb olur və onlar xüsusi diqqətə layiqdirlər. Kəskin respirator sindromun ilk dəfə yayılması 2002-ci ildə Çində baş verib, təxminən 8 min insan xəstələnsə də, xəstəlik o qədər də yayılmamışdı. Ardından 2012-ci ildə Səudiyyə Ərəbistanında Orta Şərq tənəffüs sindromu ortaya çıxdı. Fərqi ondadır ki, yarasalar dəvələri koronavirusa yoluxdurdular və onlar da öz növbəsində insanlar üçün infeksiya mənbəyinə çevrildi. Bu virusların yeni hallarına Yaxın Şərqdə hələ də rast gəlinir.
Məşhur biotexnoloq Denis Yudçits bildirib ki, artıq uzun müddətdir ki, koronavirusların səbəb olduğu oxşar xəstəliklər vaxtaşırı baş verir və bəzilərində ölüm səviyyəsi 2019-cu ilin son epidemiyasından daha yüksək olub.
Hər halda koronavirusun yeni COVID-19 ştammı ilk dəfədir ki, bir çox ölkəyə yayılaraq belə geniş miqyaslı bir epidemiyaya gətirib çıxarıb. Virus insan bədəninə uyğunlaşıb və ona simptomlar özünü göstərmədən də, inkubasiya dövründə də yoluxa bilərsiniz. Virusa yoluxmuş insan heç bir xəstəlik hiss etmədən virusu təxminən 10 gün ərzində yaya bilər.
Çində koronavirusun haradan gəldiyi ilə bağlı bir çox versiya nəzərdən keçirilir. Onlardan bəzilərini nəzərdən keçirək.
Dəniz məhsulları
Əvvəlcə ehtimal olunurdu ki, virus Uhandakı baqqal bazarından dəniz məhsulları vasitəsi ilə yayılıb. Bununla birlikdə, araşdırmalar eyni rəflərdəki başqa bir məhsulun günahkar olduğunu göstərdi, çünki heç bir dəniz məhsulunda virusun oxşar genomları tapılmadı.
Xəstəlik mənbəyi kimi yarasalar
Çində koronavirusun görünməsinin rəsmi və ən çox ehtimal olunan versiyası, təbii mühitdə mutasiya edilmiş virusdur, mənbəyi yoluxmuş yarasalardır. Hibrid COVID-19 məhz onlarda aşkar olunub. Xəstəliyin bütün piştaxtalarda bir çox nadir məhsulların tez-tez suyla sulandığı üçün Uhanın “Yaş” adlanan bazarında başladığı deyilir. Bazarda müxtəlif dəniz məhsulları ala bilərsiniz, həmçinin yarasa şorbasını sınaya və ya ilan yeyə bilərsiniz. Çinlilər bu cür yeməyi sevirlər və minimal dərəcədə bişirməklə, bəzən hətta bişirmədən yeyirlər. Beləliklə, virus ölmədi və insan orqanizmində mutasiya edildi. Yeri gəlmişkən, satıcılar və alıcılar arasında simptomlar aşkar edildikdən sonra bazar 1 yanvar tarixində bağlanıb.
Koronavirus daşıyıcısı kimi ilanlar
Alimlər virusun genomunu diqqətlə təhlil etdikdən sonra yarasa koronavirus ilə COVID-19 arasındakı oxşarlıqların tam olmadığını müəyyən etdilər. Genomun bir fraqmenti fərqli idi, bu başqa bir daşıyıcı heyvanın iştirak etdiyini göstərir. Belə bir fraqment Uhan bazarında çox satılan və tez-tez çiy yeyilən zəhərli ilanlarda tapıldı.
Bu da ilanların yarasaları ovlaması ilə bir virusa yoluxması və yalnız bundan sonra insanlara ötürülməsi ilə izah olunur. Bununla birlikdə Pekindəki Zoologiya İnstitutunun virusologiya üzrə mütəxəssisləri vurğulayırlar ki, genetik kodların oxşarlığı ilanların onlarla əlaqəli olduğunu deyə bilmək üçün kifayət qədər əsas deyil. Belə bir versiya mümkün deyil, çünki bu cür infeksiyaların əvvəlki epidemiyaları zamanı viruslar insanlara yalnız məməlilərdən - dəvələrdən və misk pişiyindən ötürülüb, ilanlardan deyil.
Yoluxmuş bananlar
Çoxları bananları da infeksiya mənbəyi hesab edir. Yoluxmuş zəhərli ilanların bir dəstə banana dırmaşıb onu yediklərinə inanılır - bundan sonra meyvənin təhlükəli olduğu fikri yayılıb. Alimlər bu versiyanı təkzib edir və belə bir yoluxma yolunu mümkünsüz hesab edirlər.
Bakterioloji silah
Koronavirusun ABŞ və ya Çindəki laboratoriyalarda qəsdən yaradıldığı barədə də şayiələr yayılır. Əksər alimlər bu fərziyyələrlə razılaşmır, tədricən zamanın özü də bu versiyaları təkzib edir. Əvvəlcə nəzəriyyə irəli sürüldü ki, koronavirus yalnız monqoloid irqinin nümayəndələrini yoluxdurur və müəyyən millətlərin məhv edilməsi üçün kütləvi qırğın silahıdır. Koronavirusun bütün dünyada yayılması göstərdi ki, infeksiya bütün millətlərə təsir etmək gücünə malikdir.
Koronavirusun yaşlıları məhv etdiyi iddiası da təkzib olunur - axı, zəifləmiş immuniteti olan uşaqlar və hər yaşda olan insanlar da risk altında hesab olunur. Yaşla əlaqədar dəyişikliklər və zəif immunitet səbəbiylə yaşlı insanların xəstəliyə dözüm ehtimalı azdır.
Müxtəlif ölkələrdən olan alimlərin böyük əksəriyyəti, COVID-19-un təbii mühitdə müstəqil olaraq mutasiya edilməsi fikrində yekdildir. Çində koronavirusun ortaya çıxması, ehtimal ki, çinlilərin özünəməxsus qidalanması və bazarlardakı antisanitar şərtlərlə əlaqədardır.
Koronavirusla bağlı HƏR ŞEY ÜZƏ ÇIXDI - ŞOK FAKTLAR
-
17:41Əlillərə verilən maşınlarla taksi fəaliyyəti göstərmək QADAĞAN EDİLDİ
-
17:36Taksilər yalnız bu rənglərdə olacaq - QƏRAR
-
15:05Gəlinə verilən hədiyyə boşananda bölünməyəcək - QANUN TƏSTİQLƏNDİ
-
14:06“Titanik”dəki taxta 1 milyondan baha satıldı
-
12:02Tolik blogerlərin saxtakarlığını açıqladı
-
23:21Anadan şanslı doğulan bürclər
-
20:38Ramazan ayının 18-ci gününün duası İMSAK VƏ İFTAR VAXTI
-
18:16“Mən və atam zərərçəkənlər üçün 100 milyon köçürdük” - Emin Ağalarov
-
15:57Mayın sonunda Xocalıya ilk köç olacaq
-
13:42Rusiya İnterpolun yardım təklifini rədd edir: "Biz öz çarəmizə baxacağıq"
-
13:41Ər onu baltalayan arvadını bağışlamadı - 9 il həbs verildi
-
13:33“Yerli seriallar cılızdır, heç birini izləmirəm” - TƏNQİD ETDİ
-
12:22Bakıda qəbiristanlıqda çayxana tikmək istədilər
-
12:00ARB-nin də verilişlərinin yayım saatı qısaldıldı
-
22:22“Bu hal təkrarlansa, onları rəzil edəcəyəm!” - Ülviyyə Xəlilbəyli
-
20:42Ramazanın 17-ci gününün duası İMSAK VƏ İFTAR VAXTI
-
19:27Zaurun verilişinin yayımı saat yarım azaldıldı
-
17:38Cavanşir Məmmədov avtomobilini 100 minə satışa çıxardı
-
13:48Vatsapdan videolarla bağlı yenilik
-
13:13"Zaurun etdiyi yardım heç bir poqramda olmayıb"
-
23:28“Crocus City Hall”dakı terror radikal islamçıların əli ilə törədilib”
-
23:04Ramazanın 16-cı gününün duası - İMSAK VƏ İFTAR VAXTI
-
21:28"Atasız uşaq dünyaya gətirmək istəyirlər" - ELZAdan QALMAQALLI SÖZLƏR
-
17:19“Kim məndən narahatdırsa, gəlsin dursun qabağımda!”
-
13:37Azərbaycanda t…r aktları planlaşdıran şəxslər ifşa olundu
-
12:55Elnur bu dəfə Tünzalə Ağayevanı dəyişdi - FOTOLAR
-
12:01"Kürəkənimin 40 mərasimində evə nəvəmin meyidi gəldi"
-
08:47Filipp Kirkorov Bakıda
-
22:06Sabahdan bu bürclər üçün ədalət zamanıdır...
-
21:11Ramazanın 15-ci gününün duası - İMSAK VƏ İFTAR VAXTI
-
19:39Bacısına təcavüz edən erməninin məhkəməsi başlayır
-
16:31Azərbaycanlı müğənni t…rda zərər çəkənlərə 1 milyon ianə etdi
-
14:44Ermənistanda Qazaxın işğal altındakı kəndlərində müqavimət hərəkatı yaratmaq istəyən silahlı qrup saxlanılıb
-
13:20"3-4 müğənninin təbliğatını aparırsınız?" - Nuradan etiraz
-
21:37Ramazanın 14-cü gününün duası - İMSAK VƏ İFTAR VAXTI
-
21:20Bu ölkədə 5 Azərbaycan vətəndaşı həbs olundu - Məmura sui-qəsd planı
-
19:49Roza Röya Ayxan və komandası üçün qurban kəsdirdi
-
17:51T…r aktını törədən 4 nəfər saxlanılıb - PUTİNDƏN AÇIQLAMA
-
16:34Aygün Kazımovadan Röya ilə bağlı paylaşım
-
15:48Saxlanılan t….çudan şok etiraflar - YARIM MİLYON PULA GÖRƏ
-
15:24Tünzalə Ağayeva Moskvada baş verən t…r aktından danışdı
-
14:26Ayaqyoludan 28 meyit tapıldı, analar uşaqlarını qucaqlayıb ölüblər
-
13:08“Crocus City”də ölənlərin sayı 93 nəfərə çatdı
-
12:57Terrorda ölənlər arasında azərbaycanlının olduğu deyilir - ARAŞDIRMA GEDİR
-
22:59“Crocus Group”un sahibi Emin Ağalarov hadisə yerindədir
-
22:34Ramazanın 13-cü gününün duası - İmsak və iftar vaxtı
-
22:08Silahlı insident baş verən “Vegas City Hall“da Röyanın konserti təxirə salındı
-
21:47Moskvada “Crocus City Hall”da silahlı insident - 12 ölü
-
12:44Qar yağacaq, külək güclənəcək - XƏBƏRDARLIQ
-
02:03Hoteldə qadını 150 manata görə öldürübmüş - ŞOK TƏFƏRRÜAT
-
22:13“Evinizi TikTok-dan qoruyun” - Xoşqədəm Hidayətqızı
-
21:46Ramazanın 12-ci gününün duası - İmsak və iftar vaxtı
-
12:35Emil Bədəlov xeyli çəki atıb tanınmaz dərəcədə dəyişib
-
22:42Stoltenberqin Ermənistanla bağlı bəyanatı Paşinyanı narazı saldı
-
20:36Ramazanın 11-ci gününün duası - İMSAK VƏ İFTAR VAXTI
-
20:24Leysan və qar yağacaq, dolu düşəcək - Xəbərdarlıq
-
19:58Prezident Xalq artisti Samir Cəfərovu təltif etdi
-
18:59Bu bürcləri aprel ayında “pul yağışı” gözləyir
-
17:52Uşağını tək qoyub tətilə gedən ana ömürlük həbs edildi
-
16:34“Dedi ki, sizə erməni pasportu düzəldək və Ermənistanda heykəlini ucaldaq”
-
15:57Azərbaycan çempionatının ən bahalı futbolçuları açıqlandı - SİYAHI
-
15:02"TikTok"un Azərbaycan seqmentində yeniliklərlə bağlı RƏSMİ AÇIQLAMA
-
13:34Bugündən Azərbaycana yaz gəldi
-
13:05Milli dəyərlərimizə zidd olan canlı yayımlar bloklanacaq - Tiktokerlərə bəd xəbər!
-
11:52“Hamilə olarkən həyat yoldaşım məni döyüb, söyürdü…” - Şəfiqə Nağıyeva
-
21:35Ramazanın 10-cu gününün duası - İmsak və iftar vaxtı
-
21:09İndiki uşaqların papaq atmağı “Zəhmət olmasa, pul qoyun” FOTOLAR
-
14:577 yaşlı Fəridin ölümünə səbəb olan məşqçiyə 19 İL HƏBS VERİLDİ
-
14:19Ebru Gündeş hamiləliyinin 5-ci ayındadır
-
12:22“Müğənnini efirə divan boş qalmasın deyə çağırırlar”
-
11:29Arvadını kabab yediyinə görə öldürdü - Füzulidə dəhşətli cinayət
-
11:12Sabahdan Azərbaycanda yeddigünlük Novruz tətili başlayır
-
10:57Oruc tutan şəxsə hansı əməllər - Qadağandır?
-
23:08Rəqqasə Renka yüngül avtoqəza keçirib, əli əzilib
-
23:02Ramazanın 9-cu gününün duası - İmsak və iftar vaxtı
-
20:34Cavanşir Məmmədov dolanışıqdan şikayətləndi: "Paket çay içirik"
-
18:03Xəyyam Nisanov müğənniləri toylardan “vurur”
-
17:09Bakıda idman motosikleti ağır qəzaya düşdü - Ölən var
-
12:41Prezident Xankəndidə Novruz tonqalını alovlandırdı
-
12:39Azərbaycanda 6 milyondan çox insan “Tik-Tok” istifadəçisidir
-
12:10Bukmeykerlərdən təmsilçilərimizlə bağlı - PROQNOZ
-
23:45“Ermənistanla sülh danışıqlarının fəal mərhələsindəyik” - Prezident
-
21:03Ramazanın 8-ci gününün duası - İmsak və iftar vaxtı
-
20:30"Bir dənə hamburgerə 100 manat pul verdim"
-
20:13“ANS-də həmkarım dedi ki, “tupoysan””
-
15:44“Mən oxumasam, özüm və ailəm acından ölərik“
-
14:32Fatimə Fətəliyeva Həcc ziyarətində
-
12:57Seda Sayan 7-ci ərindən boşanma xəbərlərinə AÇIQLAMA VERDİ
-
21:43Ramazanın 7-ci gününün duası - İmsak və iftar vaxtı
-
15:38Nadir Qafarzadə boşanmaların çoxalmasından yazdı… - Seriallar, sosial şəbəkələr
-
15:09Bakıda “Porsche”nin nömrəsini oğurlayanlar saxlanıldı
-
13:093-4 saatlıq verilişləri 30 dəqiqəyə endirildi - ŞOK İDDİA
-
12:00Sadiq Musayev Asiya Çempionatında 1 və 2-ci yeri tutdu
-
09:39Məhkəmə 60 min manat maaşı olan kişiyə 20 min manat aliment kədi - BAKIDA ŞOK
-
21:24Ramazanın 6-cı gününün duası - İmsak və iftar vaxtı
-
20:40“Qızımın evlənmədən yaxınlıq etməsinə razıyam”
-
16:51Dilarə yeni klipinin rejissorluğunu özü etdi - VİDEO
-
16:19Uşaqlığından danışan Aytən Səfərova efirdə kövrəldi
-
13:17"Avroviziya" mahnımız təqdim olundu - ÖZÜNLƏ APAR
-
11:50“Qadının qəlbi məzar, kişinin qəlbi isə dükan kimidir”
Həftənin çox oxunanları