44 günlük müharibədən sonra Azərbaycan və Ermənistan rəhbərliyi Moskvada ilk dəfə bir araya gəlir. Əliyev qalib, Paşinyan məğlub tərəfdir, bəs Putin necə, qərəzsiz hakim olacaqmı?
Hadisələrin inkişafı Moskva görüşünün Qarabağ məsələsində yekun, regionda yeni mərhələnin başlanğıcı ola biləcəyini göstərir:
- Azərbaycan-Ermənistan dövlət sərhədinin bərpası rəsmiləşdirilir;
- Ermənistanla kommunikasiya əlaqələri qurulur: bunun tərkib hissəsi olaraq, Naxçıvan dəhlizinin detalları razılaşdırılır;
- Regionun münaqişədən sonrakı gələcəyi (“altılıq” platforması üzərində müzakirələr) ilə bağlı gələcək addımların şifahi razılaşdırılması;
Bu regionla bağlıdır və müharibədən sonra tərəflərin bu məsələdə aşağı-yuxarı həmfikir olduğunu deyə bilərik. Lakin bunun üçün öncə Qarabağdakı problemlər həll edilməlidir. Bu kontekstdə tərəflərin hər birinin irəli sürdüyü tələblər olacaq:
Əliyevin çantasında nələr var?
1. Dağlıq Qarabağdakı silahlı ermənilər dərhal çıxarılmalıdır;
2. Ermənistan rəsmiləri, yaxud siyasətçiləri Xankəndinə Bakının icazəsi olmadan səfər etməməlidir;
3. Sülhməramlılar 10 noyabr razılaşmasında təsbit edilmiş vəzifələrini yerinə yetirməlidir;
Qarabağda hər şey Azərbaycanı daxili məsələsidir: Azərbaycan Prezidentinin yekun tələbi budur.
Paşinyanın çantasında nələr var?
1. Minsk qrupu formatında danışıqların bərpa edilməsi:
- Ermənistan Vaşinqton və Parisi yenidən oyuna daxil etməklə manevr imkanlarını genişləndirə bilər;
- Bunu daha çox Fransa Ermənistandan istəyir, çünki bu ölkə prosesdən kənarda qalmaqla yeni qlobal reallıqda siyasi-iqtisadi itkilərlə üzləşir və oyuna yenidən daxil olmaq cəhdləri edir: Makronun özünü Paşinyandan çox erməni kimi aparması, dünən Putinə zəng etməsi də bununla bağlıdır;
2. Erməni “qaçqın”ların Hadruta qayıtmasına şəraitin yaradılması:
- Bunu Qarabağdakı silahlı ermənilərin çıxarılmasına əvəz olaraq istəyə bilər;
- Son bir neçə gündə silahlı ermənilərin bölgədən çıxarılmasına hazırlıqla bağlı xəbərlərin yayılması da İrəvanın Moskvada bu istəyinə zəmin yaratmaq məqsədi daşıyırdı: “razılaşmaya əməl edirəm”.
- Nikol bununla daxili auditoriyaya “kiçik qələbə” bəxş etmək və Qarabağın “statusu” məsələsinə ümidi saxlamaq niyyətindədir;
Və Putinin masaya gətirəcəkləri...
Rusiya prezidentinin görüşdən öncə müşavirə keçirməsi təkcə vəziyyətin üzərindən təkrar keçmək deyildi. Ruslar hazırda Qarabağa bölgədə gələcək mövcudluq, ən azından Ermənistanda zərər görmüş dayaqlarını tam bərpa edənə qədər kart olaraq baxır, bu baxımdan, sülhməramlıların nəzarət etdiyi bölgədə hakim rolunu daha da gücləndirmək niyyətindədir.
1. Ermənilərin Hadruta da qayıtması:
- Siyasi hədəf: ermənilərin Hadruta qayıtması “status” məsələsində perspektiv imkanlar yarada bilər;
- Hərbi hədəf: Hadrut Şuşa, Laçın, Xankəndi ilə sərhəddir; ordumuzun bu bölgədəki mövqeyi ermənilərin yaşayacağı Xankəndi və Xocavəndin bir hissəsinə nəzarət imkanı verir; rus sülhməramlılarının Hadrutda olması isə Rusiya üçün bütün Araz boyu istiqamətinə - Cəbrayıl, Füzuli, Qubadlı, Zəngilan – nəzarət etmək imkanı deməkdir;
Paşinyanın mümkün Hadrut istəyi rusların bölgədə “humanitar fəaliyyət” üzərindən planının tərkib hissəsidir.
2. Qarabağın “yekun statusu”:
- Putin bir neçə dəfə “yekun status” amilinə toxunub: Minsk qrupunun digər iki həmsədr ölkəsinə “məsələ hələ tam həll olunmayıb” deyə göstərmək; rus sülhməramlılarının bölgədə qalması üçün bu amil üzərindən danışıqları davam etdirmək; erməni əhalisinin qayıdışını stimullaşdırmaq üçün “vəd vermək”; Bakıya qarşı siyasi rıçağı əldə saxlamaq;
Ruslar “status” məsələsini müzakirə mövzusuna çevir bilər, çünki danışmağa mövzunun olması onların varlığına ehtiyacın yaranması deməkdir. Hərçənd, danışıqlar davam edərsə, bu, Minsk qrupu formatında deyil, Rusya-Türkiyə formatında olacaq: ABŞ və Fransanın bundan sonrakı fəaliyyəti formal xarakter daşıya bilər, misal üçün, zənglə nələrinsə müzakirə edilməsi və s.
Asan görüş olmayacaq, lakin masa rus torpaqlarında qurulsa da, kartlar İlham Əliyevin əlindədir: Azərbaycanın qalib tərəf olması və ordumuzun bölgədə mümkün toqquşmada üstün mövqeyi; Türkiyənin siyasi və hərbi varlığı, Rusiyanın buna rəğmən Bakı üçün ciddi təhdid olacaq böyük müharibəni başlamayacağı reallığı; dövlət sərhədinin bərpa edilməsi ilə Qarabağda baş verənlərin de-fakto olaraq da Azərbaycanın daxili məsələsinə çevrilməsi; dəyişən geosiyasi reallığın Bakının tərəfində olması;
Əliyev qalib tərəf kimi bu üstünlüyünü masada nümayiş etdirəcək:
- Danışıqların Minsk qrupu formatına qaytarılmasını qəbul etməyəcək: burada Bakı, Ankara və Moskva eyni mövqedədir;
- Hadrut məsələsi qəbul olunmayacaq: üçtərəfli razılaşmanda da Azərbaycan Ordusunun azad etdiyi ərazilər müzakirə predmeti deyil; Əliyev görüşdən öncə “10 noyabr razılaşmasının əsas olduğunu” təsadüfi xatırlatmadı;
- “Status” məsələsi gündəmdən çıxarılacaq: üçtərəfli razılaşmada status yoxdur; Qarabağdakı ermənilər Azərbaycan vətəndaşıdır; Qarabağ heç bir status verilməyəcək; Xankəndi Azərbaycan ərazisidir və ora gələnlər Bakıdan icazə almalıdır - İlham Əliyevin görüşdən öncəki açıq mesajları;
(Rusiya mümkün olmadığını bildiyi halda status məsələsindən müzakirələrin uzanması üçün kart kimi istifadə edir, məqsəd tərəflər arasında və bölgədə hakim rolunu saxlamaqdır).
Görüşdən öncə iki məqam vacib idi: a) Türkiyənin Azərbaycanda hərbi mövcudluğu sürətlə artırıldı (hərbi yük təyyarələrinin intensiv uçuşu); b)
Azərbaycan prezidentinin müharibənin başa çatmasından sonra ilk dəfə açıq şəkildə Xankəndi məsələsinə toxundu və rəsmi Bakının mövqeyini dəqiqləşdirdi. Bu baxımdan, masada Bakının üç şərti – sülhməramlıların funksiyasına uyğun fəaliyyətinin təmin edilməsi, erməni silahlıların çıxarılması, Qarabağda baş verənlərin Azərbaycanın daxili məsələsi kimi qəbul edilməsi – öncə həll olunmalı, daha sonra regional məsələlərə keçilməlidir. Əks təqdirdə, anti-terror əməliyyatları genişləcək, bu dəfə Türkiyənin açıq hərbi dəstəyi ilə. Görüş öncəsi baş verənlər və Əliyevin mesajları bunu göstərir.
Görüşdə yekun sənədin imzalanacağı ehtimalı az, (Paşinyana daxili təzyiq və rusların müzakirələri uzatmaq istəyi) şifahi razılamalar və ümumi bəyanatın qəbul olunması gözləniləndir. Azərbaycan tərəfinin razılaşa biləcəyi yeganə məsələ də növbəti görüşlərin davam etdirilməsi ola bilər.
Asif Nərimanlı
Moskva görüşü: Əliyevin çantasında nə var? - TƏHLİL
-
01:40Röya Ayxandan fərqli imicdə yeni FOTOLAR
-
21:01iPhone 16 Azərbaycana gətirildi - 7350 AZN
-
16:56"Narahat olmayın, "parik"im yerindədir" - Emin
-
13:40Tatlısəsin qızı təyyarədə baş verənlərdən danışıb ağladı
-
00:49Kişi spermalarında plastiklər aşkar olundu!
-
00:47Rozanın klipi yutubdan silindi
-
21:43Tolik 5 il sonra prodüser kimi Yaşar Yusubla İŞBİRLİYİNƏ BAŞLADI
-
20:08Leyla Əliyeva Mübariz İbrahimovun evində - FOTOLAR
-
18:04Zümrüd Bədəlova yeni mövsümdən ATV-də GÖRÜNƏCƏK
-
16:39"İlhamə Quliyeva Səməd Səmədova ərə getmək istəyirdi"
-
14:05Noyabrda ardıcıl 6 gün iş olmayacaq - RƏSMİ
-
03:19Rəşad İlyasov yeni layihəsini MUSİQİ GÜNÜNƏ HƏSR ETDİ
-
22:50Emin keçəl şəklini izləyiciləri ilə bölüşdü
-
20:26İbrahim Tatlısesin qızı Dilan təyyarədə dava etdi
-
16:02Zülfiyyə Xanbabayevanın qardaşı dünyasını dəyişdi
-
14:02Aytən Səfərova "Azərişıq"dan şikayətçidir
-
20:17Bank Ağadadaş Ağayevi məhkəməyə verdi - 50 MİN BORC ÖDƏNMİR?
-
12:26”Aygün Kazımova “Eurovision”da çıxış etsə, Azərbaycan qalib gələr” İSPANİYANIN MƏŞHUR DJ-i
-
20:50Brilliant Dadaşova və Sabir Əhmədovdan yeni duet - DOĞUM GÜNƏ ÖZƏL FOTOLAR
-
19:13"Öləndən sonra gətirilən gülü atın zibilliyə"
-
16:58Doğum günündə yeni fotosessiyasını təqdim etdi FOTOLAR
-
20:36"Bu qız indi gözəldir, "Şabaniyə"yə oxşayır" - Bülent Ersoy
-
18:36"Ələkbər əmi"nin qızının nikahından - FOTOLAR
-
17:0918 yaşlı qızı bıç@ql@yan 15 yaşlı qeyri-rəsmi əri imiş…
-
15:53Dilarə Uill Smitlə görüşdü
-
14:05Xatun vəfat edən qardaşının əkizlərinə ad günü etdi
-
22:28Esmira Qafarovanın həm özü, həm də oğlu TƏLƏBƏ OLDU
-
17:52Dondan dona girən Aytac FOTOLAR
-
16:55“Bu gözəllik yarışmasıdır, tapşırıqla yer tutmaq yox" - TACI GERİ ALIN
-
16:52Azərbaycanda evlənmək istəyənlər azalıb
-
13:13“Rəng qoyanda nə olur, dünya dağılır?“
-
22:55“Azərbaycan polisinə inanıb və güvənirəm” - İLK AÇIQLAMA
-
22:253 minə yaxın şəhid məqaləsi vikipediyadan silindi
-
17:13Yeniyetmə qızla hoteldə cinsi əlaqəyə girdi - HƏBS EDİLDİ
-
14:33Pərvanə ARB ilə yollarını ayırdı
-
14:27Relsin üzərində uzandı, qatar üstündən keçdi
-
01:22“Miss Türkiyə” seçilən qız SOSİAL ŞƏBƏKƏNİ ÇALXALADI - VİDEO
-
22:43Tolikdən Kərimin döyülməsi xəbərinə SƏRT REAKSİYA - “Kərim canlı oxuyur”
-
20:31“Fotoşop etməyi bacarmıram” XATİRƏDƏN CAVAB - VİDEO
-
19:22Toyda döyülən Kərim xəstəxanaya yerləşdirilib? - “TƏBİB”dən AÇIQLAMA
-
18:01Elza Seyidcahandan yeni şeir “YAXIM SİZİN AĞZINIZA” - VİDEO
-
16:10“Vətəndaşların rahatlığı pozulduğuna görə dövlət cərimə ödəsin" - Nura
-
11:53Müğənni Kərimin Bakıda toyda döyülmə səbəbi bilindi
-
11:37Toyda baş verən hadisə ilə bağlı DİN-dən AÇIQLAMA
-
11:06Kərimin olduğu toyda dava düşüb - SAXLANILANLAR VAR
-
00:19Prezident Bakı Olimpiya Stadionunda - COP29-a HAZIRLIQ - FOTOLAR
-
17:27İsa Şükürov özünə təmtəraqlı doğum günü keçirdi - FOTOLAR
-
13:59Aytən Səfərova efirə qayıdacaq? - AÇIQLAMA
-
12:34"26 sentyabra qədər..." - Astroloqdan MÜJDƏ
-
01:46Zaur “Rəngarəng”ə Ayselsiz başlayır
-
22:28Dünyanın səbrsizliklə gözlədiyi “iPhone 16” təqdim edildi
-
19:12Altıaylıq körpə arabada boğulub öldü
-
16:22Biləsuvarda ölən körpənin babası: "Uşaq çarmıxa çəkilib"
-
16:07Karate ustasının həbsi ilə bağlı - QIZ UŞAQLARINA…
-
15:03“MTV Azərbaycan”a yeni icraçı direktor təyin olundu
-
14:02Məktəb və universitetlərin ətrafında maşın saxlayanlar cərimələnəcək
-
13:34"Ərimi qısqansam ac qalaram" - Çinarə Əliyeva - VİDEO
-
13:20Sınıqçı 2 yaşlı qızı masaj edərkən uşaq dünyasını dəyişdi
-
03:51“Mən ulduz yetişdirirəm. İkinci Vaqif Gərayzədəyəm”
-
16:59“Formula 1”ə görə sabahdan şəhərin mərkəzi 9 günlük bağlanır
-
14:01Hərəkətdə olan elektrik avtomobilləri üçün naqilsiz enerjidoldurma texnologiyası yaradıldı
-
13:58Parisin mərkəzində Makronun istefası tələbi ilə etiraz aksiyası keçirilir
-
13:38“Miss Azərbaycan” koreyalı bəylə ailə qurdu
-
22:22Günayın doğum günü videosu
-
18:33Nigar və Emil sevənlər üçün oxudu “ƏFSANƏYƏ DÖNDÜ” - VİDEO
-
00:49İntihar edən hərbi qulluqçumuzun FOTOLAR
-
00:45Oteldə arvadını tüfənglə öldürmək istəyən şəxsə ağır cəza verildi
-
23:08“Himayəmə götürdüyüm oğullarımın yanında mənim adımı yazmayın"
-
17:41Ermənistan və Gürcüstan Putinin həbsini dəstəkləyən sənədi imzalayıb
-
14:01Röyadan yeni mahnı və yeni FOTOLAR
-
03:34Xuraman Şuşalıdan yeni FOTOLAR
-
17:35İlham Rəhimov fəxri ada layiq görüldü
-
14:16Ağadadaş Ağayev həmin klinikanı məhkəməyə verdi
-
19:27İlhamə Quliyevanın xatirə gecəsi olacaq
-
13:04Aygün Kazımovadan yeni FOTOLAR
-
00:19“Bizimləsən” yeni mövsümdən YAYIMLANACAQ
-
22:14Özü ilə evlənən qadın boşandı
-
21:52Xanım müştərini söyən taksi sürücüsü həbs edildi
-
21:49"Instagram"dakı əxlaqsız yazışmalar: Dəfələrlə xəyanət edən ərindən qisas aldı
-
18:41Polad Həşimovun xanımına yeni vəzifə verildi
-
17:20“Məktəblər açılandan sonra sonra nə olacaq?" - TIXACLARDAN GİLEYLƏNDİ
-
15:50Yeni mövsümdən istedadlara xüsusi yer ayıracaq
-
01:03Brilliant Dadaşova sevənləri ilə “Jolly Joker”də görüşəcək
-
17:21İmişlidə 17 yaşlı qız ərə verilir - 10 GÜN SONRA TOYDUR
-
15:42Aşıq Ulduzun qızı əkiz anası oldu
-
17:53Serenay ilk dəfə sevgilisi ilə fotolarını paylaşdı - FOTOLAR
-
15:39Prezidentin xanımı və qızı ilə səsverməsindən - FOTOLAR
-
05:33Bu gün Azərbaycanda səsvermə günüdür
-
17:53“Azərbaycanla avtomobil yollarını açmağa hazırıq” - Paşinyan
-
14:43Faiq Ağayevin Şuşa və Xankəndi gəzintisi - FOTOLAR
-
12:26"Həyatımda belə gözəl yerlər görməmişdim"
-
19:38"Onu rəfiqəsi ilə aldatdım ki, məndən boşansın"
-
23:51Ani Lorak gözəlliyinin sirrini açdı “Cinsi əlaqədə olun”
-
17:18Prezident xanımı və qızı ilə “Sea Breeze”də açılışa qatıldı
-
15:13Hüseyn Dəryanın oğlu da tələbə adını qazandı
-
22:46Xatirə stop demədən çalışır - FOTOLAR
-
19:20"2 bürc məyus olacaq, 3 bürc sevgiyə yelkən açacaq"- Astroloq 12 bürcü AÇIQLADI
-
19:14"Hər kəsdə Aygün Kazımovalaşma prosesi gedir" - Tolik
-
15:57“Sponsoru olan səviyyəsizlərə kanal rəhbərləri efir verir” - VİDEO
-
15:29Kamilə Nəbiyevanın ailə quracağı şəxs kimdir?